29 Pasierbiecka Matka Boża Pocieszenia

Wędrówka Beskidzką Drogą świętego Jakuba daje wędrowcom i pielgrzymom ogromną dozę doznań estetycznych, poznawczych, duchowych jak też religijnych. Kilkunastodniowa wędrówka od Litmanovej do Cieszyna prowadzi przez terenami Beskidów i Pogórzy Karpackich o dużych walorach przyrodniczych, bogatej historii i kulturze, oraz pozwala prawie każdego dnia nawiedzić jedno z  kilkunastu sanktuariów, jakie znajdują się przy tym szlaku.

Jednym z nich jest sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w małej, liczącej niespełna 600 mieszkańców, wiosce Pasierbiec zagubionej wśród wzgórz w północnej części Beskidu Wyspowego. Beskidzka Droga świętego Jakuba wygodną leśną drogą sprowadza w dół stokiem Pasierbieckiej Góry w  kierunku południowym do pierwszych zabudowań tej wioski i na pierwszym skrzyżowaniu skręca w prawo omijając niewidoczne, odległe o około 500 metrów, zasłonięte przez niewielkie wzgórze, sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia, do którego od ponad 200 lat zmierzają pielgrzymi nawet z bardzo odległych stron.  Łatwo jest więc nieświadomie ominąć to święte miejsce, które tworzy stale otwarty kościół pod wezwaniem Matki Bożej Pocieszenia i kaplica świętego Józefa, Dróżki Maryjne i wzgórze Golgoty z wielką Drogą Krzyżową.

Od skrzyżowania, na którym Beskidzka Droga świętego Jakuba skręca w prawo, a do pasierbieckiego sanktuarium asfaltowa droga prowadzi dalej prosto. Pierwszym jego elementem, jaki ukazuje się, jest Grota Ocalenia, którą tworzy zbudowana z kamieni nisza i dwie postaci: stojącej kobiety i leżącego u jej nóg mężczyzny. 

Jest to upamiętnienie cudu jakiego doznał ponad 200 lat temu i około 1000 kilometrów od Pasierbca pochodzący z tych okolic Jan Matras, które to zdarzenie dało początek kultowi Matki Bożej Pocieszenia tutaj w Beskidzie Wyspowym.

Cud w Rastatt

Pod koniec XVIII wieku, kiedy w Europie toczyły się wojny nowopowstałej Republiki Francuskiej z państwami tworzącymi I Koalicję Antyfrancuską, do której należała Austria, a południowa część Polski, zwana Galicją, była po rozbiorach częścią tego państwa, z pobliskiej woski Laskowa powołany został do cesarskiej armii dwudziestosiedmioletni Jan Matras. Wysłany został na front rozpoczętej w 1792 roku wojny i w bitwie nad Renem, w okolicy Rastatt, na terenie dzisiejszych Niemiec (w historii sanktuarium podany jest rok 1793, ale historycznie jest 1796), Jan Matras został ciężko ranny. Współtowarzysze walki pozostawili go na pobojowisku, uznając za poległego, sami ratowali się ucieczką przed nadciągającą z dala, rozpędzoną konnicą francuską. Matras, pomimo ciężkich obrażeń był przytomny i przekonany, że czeka go niechybna śmierć pod końskimi kopytami galopujących francuskich kirasjerów. Zdjęty trwogą i grozą nadchodzącej śmierci zaczął prosić Matkę Bożą o ratunek. Już przed wcieleniem do wojska był Jej gorącym czcicielem i ufał, że go obroni. Słowami modlitwy powierzył Maryi cały swój strach i bezradność, ufnie i gorąco błagając o ocalenie.

I wydarzył się cud. Miał on widzenie, że Maryja stoi przy nim i osłania go swoim płaszczem przed szarżującym wojskiem. Rozpędzone konie, galopując nad nim, nie wyrządziły mu żadnej krzywdy. Odebrał to jako faktycznie nadzwyczajną opiekę Matki Bożej i złożył ślub, że jeżeli tylko wyzdrowieje i szczęśliwie powróci do domu, wybuduje z wdzięczności ku Jej czci kapliczkę. Po zakończonej bitwie jakiś litościwy francuski żołnierz pomógł rannemu zejść w bezpieczne miejsce, gdzie zaopiekowali się nim tamtejsi ludzie. Matras odzyskawszy siły, powrócił do swojego oddziału. Opowiedział kolegom całe zdarzenie i publicznie powtórzył ślub złożony swojej Wybawicielce na polu bitwy.

Cud ten został upamiętniony rzeźbą wykonaną przez artystę rzeźbiarza profesora Wincentego Kućmę i jest ona pierwszym elementem dzisiejszego pasierbieckiego sanktuarium, nazwanym Grotą Ocalenia, jaki napotykają pielgrzymi dochodząc drogą z Pasierbieckiej Góry,

Grota Ocalenia

Kompozycja rzeźbiarska składająca się z kamiennej niszy i dwóch postaci znajdujących się przed nią usytuowana została w miejscu, gdzie w 1993 roku odbyła się koronacja obrazu Matki Bożej Pasierbieckiej. Powódź w 1997 roku spowodowała w tym  miejscu obsuniecie się ziemi tworząc zagłębienie w skarpie terenu. Poświęcenia tego miejsca, nazwanego Grotą Ocalenia, dokonał 9 sierpnia 2001 roku kardynał Joachim Meisner i złożył tam urnę z ziemią z terenu Niemiec, gdzie walczył i został cudownie ocalony Jan Matras.

Kamienna czasza Groty symbolizuje rozłożony płaszcz Matki Bożej, który osłonił i ocalił życie leżącego rannego Jana Matrasa. Dwie postaci mogą, w pierwszym momencie kontemplacji, sugerować znaną z wielu rzeźbiarskich przedstawień Pietę, ale tutaj ciało leżącego nie jest martwe i bezwładne, a podniesiona głowa i twarz skierowana na postać Matki Bożej jest pełna nadziei na ocalenie życia. Postać Matki Bożej nie ma w swoim wyrazie znamion bólu, łagodność rysów twarzy i delikatny uśmiech dają znak: zaufaj i miej nadzieję.

Wojna zakończyła się w 1797 roku i Jan Matras powrócił do Laskowej cały i zdrowy. W 1811 roku zostawił na gospodarstwie najstarszego syna Józefa a sam z resztą rodziny przeniósł się do Pasierbca, gdzie nabył gospodarstwo wraz z domem od Bartłomieja i Franciszki Pastuszaków. Tutaj też postanowił spełnić dany Matce Bożej ślub.

200 metrów dalej, pojawiają się monumentalne schody prowadzące do wielkiego współczesnego kościoła, będącego główną budowlą sanktuarium, a na końcu drogi otoczona starymi drzewami kaplica pod wezwaniem świętego Józefa, 

Matrasowa Kaplica

Jan Matras w 1822 roku na swoich gruntach rozpoczął budowę  niewielkiej kamiennej kapliczki, w której umieścił obraz z wizerunkiem Matki Bożej w tajemnicy Niepokalanego Poczęcia, zakupiony u nieznanego ludowego artysty z okolic Gorlic. Dwa lata później kaplica i obraz zostały poświęcone przez księdza Andrzeja Danka z Tymbarku. Była ona pierwszym obiektem sakralnym w Pasierbcu, a mieszkańcy do tej pory chodzili 4 kilometry do kościoła parafialnego w Łososinie Górnej. Kapliczka uzyskała również przywilej obchodzenia uroczystości odpustowej w ostatnią sobotę sierpnia, który poszerzony po II Wojnie Światowej o niedzielę do tej pory jest głównym świętem w Pasierbcu. Od tego wydarzenia przy kapliczce zaczęło się koncentrować lokalne życie religijne, a wieść o Matce Pocieszenia z Pasierbca, i łaskach dzięki Jej wstawiennictwu otrzymanych, za  z 1847 roku Jan Matras przekazał kapliczkę w opiekę swoim potomkom, a sam przeniósł się na stare lata do Limanowej. Z czasem kaplicę rozbudowano: dobudowując nawy, podnosząc mur o około jeden metr, zwieńczono dach drugą wieżyczką i przykryto blachą, ozdobiono wnętrze tak, iż wyglądała jak mały kościółek. Wytworzył się zwyczaj obchodzenia ołtarza kapliczki na kolanach i składania drobnej ofiary na wyposażenie i najpotrzebniejsze przedmioty konieczne do celebrowania Mszy świętej. W 1909 r. wybudowano obok kamienną dzwonnicę, w której umieszczono trzy dzwony: „Maria”, „Józef”, „Szymon” – nazwano je od imion fundatorów. W 1951 roku założono „księgę łask” i rozpoczęły się starania o utworzenie samodzielnej parafii i - mimo niewielkiej liczby stałych mieszkańców - powstała ona w 1954 roku z zamierzeniem budowy nowego kościoła dla przyjmowania coraz liczniej przybywających do Pasierbca pielgrzymów. 

Na razie funkcję kościoła parafialnego przejęła kaplica świętego Józefa i była nim do 1983 roku, kiedy nastąpiła konsekracja nowego kościoła i przeniesienie do niego obrazu Matki Bożej Pocieszenia. W jego miejsce w ołtarzu kaplicy ustawiona została kopia cudownej figury Matki Bożej z Altötting, przywieziona i poświęcona przez kardynała Joachima Meisnera z Kolonii podczas pobytu w Pasierbcu 26 czerwca 2010 roku.

Obraz Matki Bożej Pocieszenia

Obraz olejny na płótnie o wymiarach 72 x 90 cm z wizerunkiem Matki Bożej w tajemnicy Niepokalanego Poczęcia, nazywany też Matką Bożą Brzemienną, który obecnie znajduje się w kościele pod wezwaniem Matki Bożej Pocieszenia ufundowany przez Jana Matrasa jako wotum dziękczynne za ocalenie życia, wykonany został przez  nieznanego, ludowego artystę z okolicy Gorlic. W centralnym miejscu obrazu znajduje się postać brzemiennej Maryi w szatach królewskich, z rękami złożonymi na sercu, pod którym nosi nienarodzonego jeszcze Chrystusa. Nad nią widnieje postać Boga Ojca, który lekko dotyka jej ramion, jakby posyłając Marię na ziemię. Jest to też wizerunek Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, według wizji z Apokalipsy świętego Jana. Maryja stoi na kuli ziemskiej, depcze głowę węża i ma pod stopami księżyc. Wokół cztery anioły radują się z Jej chwały. U stóp Maryi znajdują się dwie szarfy z napisem Matko Pocieszna wspomóż nas grzesznych.

Od samego początku obraz otoczony został kultem przez mieszkańców, który stopniowo przybierał wyraźne formy zewnętrznej czci i rozszerzał się. Coraz więcej wiernych doznawało tu licznych łask i oczekiwanej pociechy. Przedstawienie Matki Boskiej Brzemiennej jest jednym z niewielu w Polsce, a także w Europie. Z tego też powodu do Pasierbca licznie przybywają młodzi małżonkowie i rodzice, którzy w cudownym obrazie czczą patronkę macierzyństwa i rodzicielstwa.

Szczególnie uroczyście obchodzone jest święto Matki Bożej Pocieszenia w ostatnią sobotę i niedzielę sierpnia. Wprowadzono również dwa nowe odpusty: zimowy, w uroczystość Niepokalanego Poczęcia, ustanowiony w 1954 roku, oraz ustanowiony w 1983 roku wiosenny, w święto Zesłania Ducha Świętego. Punktem kulminacyjnym w dotychczasowym kulcie była Koronacja Cudownego Obrazu złotymi papieskimi koronami dokonana 28 sierpnia 1993 przez biskupa tarnowskiego Józefa Życińskiego. Rok później w Starym Sączu, podczas kanonizacji świętej Kingi, Jan Paweł II przekazał zgromadzonym wiernym w homilii takie słowa o Pasierbcu: „… skąd blask Chrystusa, w obrazie Jego Matki opromienia świadków Jego zmartwychwstania, przyciąga liczne narody i mieszkańców wszystkich krańców ziemi…”.

Koronowany obraz Matki Bożej Pocieszenia, otoczony licznymi wotami, umieszczony jest obecnie w ołtarzu głównym kościoła parafialnego – sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia.

Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Pocieszenia

Masywny budynek kościoła zbudowany został w latach 1973 – 80 według projektu architekta Zbigniewa Zjawienia. Kształt świątyni nadają dwie nawy nakryte stromymi dachami, tworzące od frontu literę M dającą znak, że jest to Sanktuarium Maryjne.

W głównej nawie znajduje się ołtarz zaprojektowany przez artystę profesora Wincentego Kućmę i wykonany na uroczystość koronacyjną obrazu Matki Bożej w 1993 roku. W centralnej części mieści się Cudowny Obraz ujęty w tryptyk, na którego otwartych skrzydłach wyeksponowane są wota, natomiast na stronie zewnętrznej wykonane w metalu sceny z życia Maryi. Tłem jest ogromna ścienna płaskorzeźba przedstawiająca wyłaniające się z bieli, spoza obłoków i słonecznych promieni, anioły. Dwa z nich podtrzymują Maryjny tryptyk, dwa unoszą złotą koronę wieńczącą łaskami słynący Jej wizerunek. Dwa pozłacane anioły ustawione w prezbiterium wskazują Maryję każdemu, kto wchodzi do świątyni.

Dwa witraże po lewej stronie ołtarza przedstawiają tajemnicę Zmartwychwstania Chrystusa i obraz Sądu Ostatecznego. Po prawej stronie trzy mniejsze witraże związane są z kultem Matki Bożej i przedstawiają kolejno Cud pod Rastatt, jaki miał miejsce w 1793 roku, przeniesienie Cudownego Obrazu z kapliczki do kościoła w 1983 roku i Koronację Obrazu dokonaną w 1993 roku.

Dopełnieniem programu całej przestrzeni świętej sanktuarium są stacje drogi Krzyżowej prowadzące do kościoła na wzgórze Golgoty, oraz kapliczki Dróżek Maryjnych, tworząc w ten sposób pełny przekaz ewangeliczny od Niepokalanego Poczęcia Maryi do Zmartwychwstania Chrystusa.

Pasierbiecka Droga Krzyżowa

Budowana przez 16 lat, według projektu profesora Wincentego Kućmy, Droga Krzyżowa erygowana została w 2010 roku. Rozpoczyna się przed wejściem do kościoła stacją z rzeźbą Ecce Homo.

 

Kolejne stacje usytuowane są na ponad 500 metrowej drodze prowadzącej na znajdujące się na zachód od kościoła wzgórze, na szczycie którego ustawione zostały stacje Ukrzyżowania, a nieco poniżej pusty grób i postać Chrystusa Zmartwychwstałego. 

Wykonane z brązu dwumetrowe figury w niektórych stacjach przedstawiają postaci Polaków, którzy zapisali się w dziejach Kościoła katolickiego w Polsce:

- w stacji V święty Jan Paweł II, który niesie krzyż zastępując Szymona z Cyreny,

- w stacji VI błogosławiony ksiądz Jerzy Popiełuszko w miejscu św. Weroniki,

- w stacji VII Sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki,

w stacji VIII postacie Służebnicy Bożej Stanisławy Leszczyńskiej i Stefanii Łęckiej, więźniarek niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady w Oświęcimiu, które ratowały dzieci podczas porodów,

- w stacji IX błogosławiony ksiądz Roman Sitka, Reaktor Seminarium Duchownego w Tarnowie,

- w stacji X błogosławiony kardynał Stefan Wyszyński,

- w stacji XIV błogosławiony ojciec Zbigniew Strzałkowski, męczennik z Peru, oraz Sługa Boży ksiądz Jan Czuba, męczennik z Kongo.

Dróżki Maryjne

Tworzy je siedem stacji z płaskorzeźbami wykonanymi w stylu sztuki ludowej, które ukazują siedem radości Matki Bożej, bo całe sanktuarium pasierbieckie jest pełne radości i nadziei. Rozważanie radości rozpoczyna się w kaplicy św. Józefa, w miejscu gdzie wszystko się w Pasierbcu się zaczęło, podobnie jak w życiu Maryi, od Zwiastowania, które zainicjowało jej niezwykłe powołanie bycia Matką Syna Bożego. 

Dróżki prowadzą następnie wzdłuż głównej ulicy i wokół nowego kościoła, gdzie znajdują się kolejne stacje radości: Nawiedzenia świętej Elżbiety, Narodzenia Pana Jezusa, Odnalezienia Jezusa w świątyni, 

Zmartwychwstania, Wniebowzięcia Matki Bożej i Ukoronowania Maryi na Królową nieba i ziemi.