14. Starosądeckie wizerunki świętej Kingi i świętego Jakuba

Powstające od średniowiecza po czasy współczesne wizerunki świętej Kingi w habicie klaryski, czasem w książęcym diademie na głowie, z modelem klasztoru klarysek w dłoni, berłem, mitrą, bryłą soli i pierścieniem, są na trwałe wpisane w pejzaż Starego Sącza i jego okolic, wzbogacone legendami i opowieściami o cudach tej świętej Pani Ziemi Sądeckiej.

Do faktów historycznych mówiących o księżnej Kindze, żonie Bolesława IV Wstydliwego, uważanej już za życia za świętą osobę, przyrastały na przestrzeni wieków liczne legendarne opowiadania przekazywane z pokolenia na pokolenie o jej życiu i działalności, a także o miejscach gdzie przebywała, lub według legend mogła przebywać. Treść tych legend przekazywana z pokolenia na pokolenie stawała się coraz bardziej bogata, przyodziana w coraz piękniejszą szatę literacką i poetycką. Pielgrzymom przychodzącym do sanktuarium świętej Kingi w Starym Sączu wszystko przypomina przedziwne zdarzenia z życia świętej i różne szczegóły dotyczące cudów zdziałanych przez Boga za jej wstawiennictwem. Ludzie, od prostych po uczonych, uznawali wiele z tych legend za prawdę, o czym zeznawali pod przysięgą w procesach beatyfikacyjnych w latach 629 i 1684 oraz w procesie kanonizacyjnym świętej Kingi z lat 1742-1747, toczącym się od końca XVIII wieku, a zakończonym dopiero w 1999 roku.

Klasztor Klarysek i kościół pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej i świętej Klary

Beskidzka Droga Świętego Jakuba w Starym Sączu prowadzi obok klasztoru klarysek, pod Bramą Seklerską, na plac świętej Kingi, z którego można wejść na teren klasztoru i do kościoła pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej i św. Klary, który jest jednocześnie sanktuarium świętej Kingi. To święte miejsce nawiedzają wszyscy wędrujący po Ziemi Sądeckiej, a dla wielu pielgrzymów od wieków jest to główny cel wędrówki, do którego przychodzą z prośbami do świętej Kingi o wstawiennictwo i z podziękowaniami za otrzymane łaski. Klasztor klarysek w Starym Sączu, do którego przeniosły się klaryski ze Skały koło Krakowa, powstał w l. 1280-85 z fundacji księżnej Kingi, żony Bolesława IV Wstydliwego.  6 lipca 1280 r. ks. Kinga zrzekła się na rzecz klasztoru swoich sądeckich posiadłości, a dokładnie Starego Sącza wraz z 28 wsiami, które pozostały w jego własności do 1770 r.

Obecne budynki klasztoru zostały wzniesione w 1601-04 r. przez Jane de Simoni. Pierwotnie były one parterowe, nadbudowane w 1644 r. Otaczają z trzech stron wirydarz zamknięty z czwartej korpusem kościoła, a cały teren otocza mur obronny ze strzelnicami. Dalsze większe przebudowy miały miejsce w XVIII w. Budowle otrzymały wówczas wiele cech barokowych.

Z pierwszych budowli zachował się jednonawowy gotycki kościół z przełomu XIII/XIV wieku z dobudowaną do niego w XIV wieku kaplicą św. Kingi, kapitularzem i oratorium, 

Z placu znajdującego się za wieżą zegarową niepozorne drzwi w północnej ścianie kościoła wprowadzają do wnętrza gotyckiej budowli wypełnionej olśniewającym barokowym wyposażeniem.

Wizerunek świętego Jakuba Starszego Apostoła

Wchodzący do sanktuarium świętej Kingi pielgrzymi, wędrujący Beskidzką Drogą Świętego Jakuba, mogą być zaskoczeni pierwszym widzianym wewnątrz kościoła wizerunkiem postaci znajdującej się na wprost wejścia, na południowej ścianie nawy, obok kraty oddzielającej nawę główną od kaplicy świętej Kingi. To postać ich patrona – świętego Jakuba Starszego Apostoła przedstawionego z atrybutami pielgrzyma: laską i zawieszoną na niej tykwą. 

Jest to jedyne w Starym Sączu przedstawienie jego postaci i zaskakujące, bo polichromie datowane są na drugą połowę XVIII wieku, a w dokumentach historycznych nie ma wzmianki o istniejącym tutaj jego kulcie, a z całego grona apostołów, oprócz świętego Jakuba, przedstawiają jeszcze tylko dwóch apostołów: Tomasza i Bartłomieja.

 Żywot świętej Kingi

Ścian południową nawy, ponad czarnym marmurowym portalem kaplicy świętej Kingi, powyżej wizerunków trzech apostołów, powierzchnię pomiędzy łukami sklepień wypełnia barokowa polichromia figuralna i ornamentalna, rokokowa przedstawiająca obrazy z życia świętej Kingi namalowana przez Feliksa Derysarza w 1779 roku, fragmentami przemalowana i uzupełniana w 1892 roku. Sceny na dwóch dużych malowidłach ukazują Ekstazę Kingi oraz aniołów unoszących ją do nieba. Wokół tych obrazów znajduje się dwanaście scen figuralnych:

- przybycie do Polski w 1239 roku pięcioletniej Kingi, córki króla węgierskiego Beli IV,  

- Kinga prosząca ojca o szyb solny. Podczas pobytu na Węgrzech ratuje życie swego ojca i na prośbę w zadośćuczynieniu otrzymuje kopalnię soli, do szybu, której wrzuca pierścień, 

- Kinga modląca się do św. Jana Chrzciciela o pomoc w zachowaniu czystości,

- zaślubiny z Bolesławem Wstydliwym,

- odkrycie soli w Bochni, dzięki cudowi z pierścieniem świętej Kingi,

- Kinga wstępuje do założonego przez siebie klasztoru,

- Fundacja klasztoru,

- Kinga prowadzi rzekę Przysietnicę, dzięki swojej lipowej lasce, do klasztoru w Starym Sączu

- Kinga umocniona w chorobie,

- Zgon Bolesława Wstydliwego,

- Kinga ratująca klaryski przed Tatarami w Pieninach, podczas ostatniego, III najazdu Mongołów na Polskę w 1292 roku.

- Śmierć Kingi.

Kaplica świętej Kingi

W przylegającej do południowej ściany kaplicy św. Kingi, odgrodzonej od nawy kościoła ozdobną siedemnastowieczną kratą, w barokowym ołtarzu znajduje się srebrna trumienka relikwiarzowa ufundowana z okazji 600-lecia rocznicy śmierci św. Kingi, przez Edwarda Stadnickiego w 1892 roku. Powyżej ustawiona jest złocona rzeźba świętej wykonana z drewna lipowego w 1470 roku. 

Jest najstarszym przeznaczonym do kultu wizerunkiem Sądeckiej Pani. Święta Kinga, w szacie zakonnej i z mitrą na głowie, w prawej dłoni trzyma model kościoła, a w lewej berło. Stoi na odwróconej koronie dla podkreślenia, że Kinga, córka króla Węgier Beli IV i wnuczka cesarza Bizancjum, porzuciła władzę książęcą na rzecz życia zakonnego. Berło i mitrę, jako insygnia książęce, dodano do figury później, więc początkowo dominowały atrybuty zakonne, podkreślone przez odrzuconą koronę. 

Ołtarz świętej Kingi

W nawie kościoła po prawej stronie, obok portalu kaplicy świętej Kingi, znajduje się późnorenesansowy ołtarz św. Kingi. Niezwykle cenny obraz św. Kingi z 1686 roku jest dziełem Grzegorza Czarnica z Łącka, wykonanym na jej beatyfikację. Obraz ten stał się pierwowzorem graficznym dla wielu innych, oraz wyznacznikiem atrybucji Kingi. 

Ukazuje Kingę, jako Pośredniczkę Łask, z rozchylonymi ramionami. Pośród złocistego tła, na obłokach unoszą się Matka Boska z Jezusem i św. Jan Chrzciciel. U stóp Kingi odrzucona korona i berło, a obok bryła soli z wetkniętym pierścieniem, który wrzucony przez Kingę w kopalni soli w Marmarosz Sziget, znaleziony został przez górników w Bochni. Na czarnym habicie artysta umieścił kwiaty, nawiązujące do motywów XVII-wiecznego hafciarstwa, istniejącego także w starosądeckim klasztorze.

Drzwi do zakrystii

W prezbiterium na drzwiach prowadzących do zakrystii namalowane zostały w XVII wieku dwie sceny z życia bł. Kingi. 

Obraz po lewej stronie przedstawia księżną Kingę i Bolesława Wstydliwego przy relikwiach św. Stanisława ze Szczepanowa, podczas uroczystości podniesienia relikwii świętego i ogłoszenia jego kanonizacji w Polsce 8 maja 1254 roku.  dokonanej bullą papieża Innocentego IV 18 września 1253 w bazylice świętego Franciszka w Asyżu. 

Obraz,  po prawej stronie, ukazuje klęczącą Kingę w szatach książęcych modlącą się za pośrednictwem św. Gerwazego i św. Protazego o zwycięstwo nad Tatarami. Najprawdopodobniej dotyczy to bitwy pod Starym Sączem w 1279 roku, zakończonej zwycięstwem wojsk węgierskich dowodzonych przez Jerzego Szowarskiego.  

Obraz kanonizacyjny świętej Kingi

W gotyckiej kaplicy Krzyża umieszczona jest kopia obrazu kanonizacyjnego św. Kingi, którego oryginał znajduje się w rozmównicy klasztornej, autorstwa krakowskiego malarza Piotra Moskala. Kinga, w habicie klaryski wchodzi do klasztoru kierując się w stronę światła, które poprzez krzyż wskazuje jej drogę. W dłoniach trzyma model ufundowanego przez siebie kościoła. Lilia leząca na stopniu symbolizuje zachowane dziewictwo księżnej. Przy progu bramy klasztoru znajduje się odciśnięta stopa, a na stopniu data 1289, kiedy to Kinga złożyła śluby zakonne i napis „1999  Sancta Kingam” upamiętniający jej kanonizację.

U stóp Kingi leżą porzucone insygnia książęce: płaszcz, berło, mitra, a obok otwarta szkatuła z monetami, przypominająca o posagu Kingi darowanym dla Polski i pierścień w bryle soli upamiętniający odkrycie soli w Bochni i Wieliczce. W tle widać Tatry, Pieniny z Trzema Koronami, przełom Dunajca. Po lewej stronie widnieje rzeka Poprad wpadająca do Dunajca pod Starym Sączem, zamek w Nowym Korczynie, do którego, po zniszczeniu przez Mongołów Krakowa i Sandomierza, przeniosła się wraz ze swoim mężem Bolesławem, i szyb kopalniany, który przypomina o darze soli w Bochni. Po prawej stronie widoczna jest rzeka Wisła i Wawel, który Kinga opuściła po śmierci swojego męża, księcia Bolesława IV.

Wizerunki świętej Kingi w klasztorze

Klasztor klarysek jest klasztorem klauzurowym, i poza siostrami zakonnymi nikt nie może przebywać na jego terenie. W korytarzu i pomieszczeniach na przestrzeni wieków zgromadzonych zostało wiele dzieł sztuki, głównie malarstwa, ukazujących sceny z życia świętej Kingi i cudów, jakie dokonały się za jej wstawiennictwem.

Cykl trzynastu malowideł warsztatu starosądeckiego z XVII wieku, wykonanych w okresie starań o beatyfikację, ukazuje cuda św. Kingi. Na obrazach przedstawiono m.in.: ugaszenie ognia w bocheńskich żupach, wyproszenie pomocy dla bartników po zniszczeniu pasieki, ochrona klarysek przed Tatarami w Pieninach, odpędzenie zbójców od klasztoru starosądeckiego, wskrzeszenie Jarosławy, którą w Gołkowicach zabił dom, wypędzenie czarta, na którym Kinga błogosławi rodziców trzymających niemowlę. Te bezcenne dzieła dokumentują ówczesny wygląd zespołu klasztornego, ukazują najstarszy widok Pienin, pracę górników bocheńskich, pojazdy i stroje.

Oddzielny cykl tworzą cztery obrazy z życia i cudów św. Kingi: uwolnienie więźniów, uwolnienie dziewczyny od opętania, uzyskanie dla Polski soli i złota, oraz przywrócenie wzroku sześćdziesięciu niewidomym.

Ekstaza św. Kingi to obraz olejny nieznanego artysty z XVII wieku. Św. Kinga klęczy przed krucyfiksem, z którego wedle legendy, przemówił do niej Jezus. 

Jak na większości obrazów przedstawiających świętą Kingę, u jej stóp leżą porzucone insygnia książęce i biała lilia symbolizująca dziewictwo.

Kolejny obraz przedstawia cud ryby. Kinga przez cały Wielki Post nie spożywała żadnych innych pokarmów, tylko rybę. Upominana przez męża, że w ten sposób rujnuje zdrowie, odpowiedziała, iż spożywany posiłek niczym nie różni się od podawanego księciu. Bolesław kosztuje kawałek suchej ryby z przygotowanej dla bł. Kingi wieczerzy i stwierdza, że ma ona smak najlepszego mięsiwa.

Obraz z 1938 roku, namalowany przez Tadeusza Jawora, przedstawia Kingę doprowadzającą wodę do klasztoru. Atrybut Kingi - laska, której średniowieczni skrybowie przypisywali szczególną moc, jest symbolem władzy i godności, a także narzędziem do wykonywania woli Boga przez posłanników. Wedle legendy, Kinga sprowadziła do klasztoru wodę z potoku Przysietnica właśnie dzięki lasce lipowej, którą później wetknęła w ziemię nieopodal klasztoru. W ciągu jednej nocy laska zamieniła się w rozłożyste drzewo lipowe, spod którego wytrysnęła woda.

W klasztorze przechowuje się także chorągiew z 1690 roku. Powstała na uroczystość beatyfikacyjną księżnej Kingi. Jest jednym z najcenniejszych zabytków XVII-wiecznego polskiego figuralnego haftu artystycznego. Chorągiew wykonano haftem kładzionym złotą i srebrną nicią metaliczną. Św. Kinga w geście opiekuńczym okrywa płaszczem grono zakonnic. U jej stóp odrzucone insygnia: korona, berło i jabłko, a także bryła soli z pierścieniem, która nawiązuje do legendy o odkryciu soli.

Wizerunki świętej Kingi w kościele świętej Elżbiety

W gotyckim kościele pod wezwaniem świętej Elżbiety Węgierskiej, który w XVII wieku, po pożarze, otrzymał bogate barokowe wyposażenie, w kaplicy przylegającej od strony południowej do nawy, ustawiony jest późnobarokowy ołtarz z osiemnastowiecznym obrazem Śluby błogosławionej Kingi. 

Kinga wraz z mężem Bolesławem Wstydliwym składa śluby czystości. Księżniczka węgierska przybyła do Polski w 1239 roku, mając zaledwie 5 lat, by odbyć zarękowiny z przyszłym mężem księciem Bolesławem. Zgodnie z ówczesnym prawem kanonicznym właściwy akt zaślubin mógł nastąpić dopiero gdy Kinga przekroczy dwunasty rok życia, czyli w 1246 roku.

Według Jana Długosza, po hucznych zaślubinach, Kinga dniem i nocą polecała swe panieństwo Bogu. W tej intencji także modliła się, odbywała nocne czuwania w kościele, pościła, biczowała się, nosiła ostrą włosiennicę przylegającą do ciała. Prosiła też męża, by został stróżem i obrońcą jej dziewictwa, a nie "zdziercą tego skarbu". Postawa Kingi doprowadziła do zgody Bolesława na życie w dziewiczym małżeństwie. Ślub czystości składany przez kobiety na dworach książęcych nie był czymś nowym w ówczesnym społeczeństwie, jednakże przykład Kingi w szczególny sposób podkreśla wytrwałość w podjętym postanowieniu.

Na ścianie nawy kościoła widnieje wykonany współcześnie wizerunek świętej Kingi trzymającej model klasztoru i różaniec w dłoni.

Wizerunek świętej Kingi w domu Józefa Raczka w Rynku

Józef Raczek, żyjący w XX wieku malarz, rzeźbiarz, kolekcjoner, autor sztuk teatralnych i bajek, zamienił swój dom w niezwykłą galerię wypełnioną grafikami, obrazami i rzeźbami. Sztukę traktował jak pamiętnik - uwiecznił starosądecki rynek, klasztor klarysek, kapliczki i Kingę. W sieni jego domu znajdują się malowidła wprowadzające w starosądecki świat kultury i historii.

Na suficie sieni centralne miejsce zajmuje święta Kinga w otoczeniu rozśpiewanych aniołów i grających na instrumentach diabłów. Tutaj jej atrybutem jest trzymana w reku karta z nutami Omnia beneficia (Wszelkie dobra), najstarszego nutowego zapisu polifonicznego w Polsce, pochodzący z rękopisu odnalezionego w gotyckim klasztorze klarysek w Starym Sączu, założonym przez księżną Kingę, żonę Bolesława Wstydliwego. W zbiorach bibliotecznych klasztoru zachowały się cenne rękopisy muzyczne z XIII wieku, odnalezione pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku, świadczące o niezwykle wysokim poziomie ówczesnej kultury muzycznej regionu. Jeden z manuskryptów zawiera czterogłosowy conductus Omnia Beneficia, którego wszystkie głosy przebiegają w jednorodnej rytmice. Zabytek ten dowodzi dobrej znajomości ówczesnych reguł kompozytorskich paryskiego ośrodka Notre Dame. Omnia beneficia nie ma odpowiednika w znanych dotąd rękopisach zagranicznych, w związku z czym istnieje prawdopodobieństwo, że utwór powstał w Starym Sączu. To dało impuls do utworzenia cyklicznej imprezy muzycznej pod nazwą Starosądecki Festiwal Muzyki Dawnej, którego głównym inicjatorem był Stanisław Gałoński, dyrektor zespołu Capela Cracoviensis. Omnia beneficia w transkrypcji na instrumenty, wykonywana przez czterech trębaczy poprzedza i kończy niczym hejnał każdy koncert festiwalowy.

Figura świętej Kingi w kapliczce przy cudownym źródełku

Wiele kapliczek w Starym Sączu i jego okolicy poświęconych jest świętej Kindze, patronce tego miasta wpisanego na listę Pomników Historii. Umieszczone są w nich ludowe rzeźby przedstawiające Kingę w stroju klaryski z nieodłącznym atrybutem, jakim jest model kościoła w ufundowanym przez nią klasztorze. Najsłynniejszą jest położona niedaleko murów klasztornych przy Trakcie Świętej Kingi, przy której znajduje się ujęcie wody źródlanej uważanej od wieków za cudowną. 

Drewniana polichromowana rzeźba ma niespotykany gdzie indziej dobór atrybutów. Święta Kinga ubrana w strój klaryski trzyma na lewej ręce model kościoła, ale na głowie ma koronę, a w prawej ręce berło, które są symbolem władzy świeckiej. Na wszystkich innych wizerunkach przedstawiających świętej Kingi w stroju zakonnym insygnia królewskie leżą u jej stóp symbolizując odrzucenie władzy i tytułu książęcego. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                                         

 

13. Odpust ku czci świętej Kingi

Pielgrzymi wędrujący przez Hiszpanię do grobu świętego Jakuba w Santiago de Compostela mają często możliwość zobaczenia, a także uczestniczenia w licznych uroczystościach religijnych połączonych z wieloma wydarzeniami kulturalnymi, często mających przebieg niespotykany w innych krajach, wręcz egzotyczny. To słynne hiszpańskie fiesty, które oprócz wiernych, ściągają rzesze turystów rządnych zobaczenia czegoś niezwykłego. Fiesty wywodzą się z konieczności uczczenia wydarzeń religijnych, miejsc uświęconych i świętych patronów. Stopniowo ich programy rozszerzały się o wydarzenia świeckie, takie jak jarmarki, festiwale i zabawy, które często stawały się dominującymi elementami w tym pierwotnie religijnym święcie.

Starosądecka "fiesta", czyli odpust ku czci świętej Kingi

Na szlaku Beskidzkiej Drogi Świętego Jakuba jest kilka ważnych religijnie miejsc w których można zetknąć się podobnymi wydarzeniami, nazywanymi w Polsce odpustami ku czci świętych patronów lub będących pielgrzymkami do miejsc przez nich uświęconych. Pierwszym takim miejscem na trasie jest Stary Sącz, w którym czczona jest patronka tego miasta – święta Kinga. Uroczystości odpustowe trwają ponad tydzień, podczas których każdego dnia, z innej sądeckiej wsi, przybywają pielgrzymki parafialne. Odpustowi towarzyszą też wydarzenia świeckie, z których największym zainteresowaniem cieszy się dwudniowy Jarmark świętej Kingi, , nawiązujący do tradycji średniowiecznych jarmarków kupieckich odbywających się za zezwoleniem przywileju królewskiego ściągających do Starego Sącza kupców i rzemieślników nie tylko z Małopolski, ale też z Węgier i Austrii.

Odpust ku czci Patronki Ziemi Sądeckiej wpisany jest w historię Starego Sącza i od lat gromadzi ogromne rzesze wiernych przybywających z całej diecezji tarnowskiej, a od czasu kanonizacji świętej Kingi również z Węgier. Na uroczystość przyjeżdżają też księża - rodacy, przedstawiciele władz samorządowych, bo jest ona również patronką samorządowców, górnicy z kopalni soli w Wieliczce i Bochni, których patronką jest święta Kinga, oraz ludowe zespoły muzyczne i orkiestry. Główna uroczystość odpustowa celebrowana jest w niedzielę bliską dacie 24 lipca, dnia liturgicznego wspomnienia świętej Kingi. Do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku Suma pontyfikalna celebrowana była na Rynku w Starym Sączu.

Rynek w Starym Sączu, msza pontyfikalna w 1965 r. fot. Stanisław Śmierciak

Po kanonizacji świętej Kingi w 1999 roku miejscem głównego nabożeństwa stały się błonia starosądeckie, na których stoi ołtarz papieski. Rozpoczyna się ona procesją z relikwiami świętej Kingi uroczyście niesionymi z klasztoru do Ołtarza Papieskiego (zdjęcia z 2012 r.)

Uroczystość odpustowa poprzedzona jest tygodniową nowenną, na którą przybywa każdego dnia inna piesza pielgrzymka z okolicznych parafii kończąc swoją wędrówkę wieczorną mszą świętą i modlitwami nowennowymi w klasztornym kościele. To odwieczna tradycja i  ma nadal licznych zwolenników.

Zwykle najliczniejsza jest pielgrzymka z przysietnickiej parafii, wioski dawnej należącej do klasztoru klarysek i związanej z nim legendą o doprowadzeniu wody do klasztoru z potoku przepływającego przez wieś. Pielgrzymi z Przysietnicy idą dawnym szlakiem po tak zwanej lipskiej drodze, tak  jak od wieków chodzili do klasztoru w Starym Sączu.

Nabożeństwa odpustowe 24 lipca, w dniu świętej Kingi,  odprawiane są w przyklasztornym kościele pod wezwaniem Świętej Trójcy i na placu przed nim, gdzie ustawiony jest ołtarz polowy.

Po zakończonych nabożeństwach nie sposób ominąć tradycyjne kramy odpustowe ustawione w uliczkach prowadzących do klasztoru, na których kuszą domowego wyrobu cukierki i słodycze, pamiątki i dewocjonalia.

Ustalił się też stały program tygodniowych uroczystości odpustowych.

Program uroczystości odpustowych

Tygodniowe uroczystości w dni powszednie poprzedzające święto świętej Kingi
6.30 – msza św. w kaplicy św. Kingi
pon – pt 9.00 – msza św. W kościele pod wezwaniem Trójcy Świętej (przy klasztorze), sobota 10.00 – msza św. W kościele pod wezwaniem Trójcy Świętej (przy klasztorze), godziny południowe – przybycie pielgrzymek parafialnych
17.00 – adoracja Najświętszego Sakramentu w ciszy
18.00 – msza św. i nowenna z udziałem pielgrzymek parafialnych

Uroczystość centralna w niedzielę
7.00 – msza św. w kaplicy św. Kingi
8.40 – msza św. z udziałem księży rodaków na ołtarzu polowym
10.00 – rozpoczęcie procesji z relikwiami św. Kingi do Ołtarza Papieskiego
11.00 – Suma pontyfikalna, powrót procesji z relikwiami do sanktuarium
17.00 – msza św. za dobrodziejów klasztoru w Starym Sączu

Uroczystość w święto św. Kingi - 24 lipca

7.00 – msza św. w kaplicy św. Kingi

8.40 – msza św. na ołtarzu polowym

11.00 – msza św. na ołtarzu polowym pod przewodnictwem biskupa z diecezji  tarnowskiej

17.00 – msza św. z tradycyjnym udziałem pielgrzymki Związku Podhalan z Łącka

Jarmark Świętej Kingi

Od wielu lat odpustowi ku czci świętej Kingi towarzyszy impreza turystyczno-handlowa, nazwana jarmarkiem świętej Kingi, dla upamiętnienia gospodarskiej roli, jaką pełniła na Ziemi Sądeckiej księżna Kinga. Podczas dwudniowej imprezy, towarzyszącej centralnym uroczystościom odpustowym, starosądecki rynek zajmują starodawne warsztaty rzemieślnicze, warsztat świecownika, pokazy tkactwa, snycerstwa, tokarstwa, stragany z jadłem i wyszynkiem, a także prezentują się bractwa rycerskie (zdjęcia z 2019 roku).

Bractwo świętego Jakuba zaprasza do średniowiecznej kuchni i na warsztaty walki mieczem. Prezentuje również własnoręcznie wykonane kowalskie wyroby rzemieślnicze i szczytnice, czyli tarcze średniowieczne, które używają podczas pokazów średniowiecznego fechtunku.

Drużyna Wczesnośredniowieczna Czarny Żmij, rekonstruująca życie średniowiecznych Słowian, przedstawia tajniki wykonywania zbroi rycerskiej.

Sądeckie Rycerstwo Zakonu Księżnej Kingi proponuje ciekawy pokaz zdobienia szkatuł temperą z elementami złotnictwa, malarstwo średniowieczne na desce wykonane na wzór XIV/XV wiecznych obrazów tak zwanej Szkoły Sądeckiej, pokaz i warsztaty uzbrojenia średniowiecznego.

W Parku Historycznego Słowiańskiego Grodu można samemu wykonać papier czerpany, pisać gęsim piórem, wybijać monety, oraz wykonywać motanek, czyli słowiańską „lalkę  dobrych życzeń”.

Jarmarkowi towarzyszą pokazy walk rycerskich, dawnej i stylizowanej średniowiecznej mody. Jarmark to również widowiska plenerowe, koncerty muzyki dawnej i folkowej, wraz z wykonaniem oratorium o św. Kindze.

W godzinach nocnych miejsce na Rynku zajmuje średniowieczna dyskoteka i aktorzy teatru ognia Leśnego Licha.

No i jak to jest na jarmarku, w kramach można zakupić wzorowane na średniowiecznych wyrobach przedmioty z metalu, drewna i wikliny, zaopatrzyć się w tradycyjne wyroby wędliniarskie, piekarnicze i cukiernicze. Są również miody i przetwory owocowe.

12. Węgierski dar

Rok 1999 był szczególnie ważny dla Starego Sącza, a także dla całej Polski. Podczas VII pielgrzymki Ojca Świętego Jana Pawła II do ojczyzny, jednym z najważniejszych punktów była kanonizacja księżnej krakowskiej, błogosławionej Kingi, córki węgierskiego króla Beli IV.  Msza kanonizacyjna, podczas której papież uroczyście ogłosił wpisanie jej do katalogu świętych, odbyła się w Starym Sączu 10 czerwca 1999 roku. Na kanonizacji, poza tłumem wiernych, były obecne siostry klaryski ze Starego Sącza, które specjalnie na tę okoliczność uzyskały pozwolenia wyjścia poza klauzurę. Przyniosły wtedy ze sobą szczególną relikwię – trumienkę zawierającą szczątki świętej księżnej.

Byli także przedstawiciele państwa i kościoła węgierskiego. Pozostały w Starym Sączu po tym wielkim święcie dwie materialne pamiątki: ołtarz papieski i brama seklerska.

Ołtarz papieski

Ołtarz papieski stojący na błoniach starosądeckich, wykonany według projektu architekta Zenona Andrzeja Remi z Zakopanego, wzniesiony został jako budowla tymczasowa, dla odprawienia przez papieża Jana Pawła II mszy świętej kanonizacyjnej świętej Kingi. Po zakończeniu uroczystości Rada Miasta Starego Sącza podjęła decyzję o pozostawieniu go na stałe i odpowiednim zagospodarowaniu terenów położonych wokół niego. Ołtarz jest drewnianą, dwukondygnacyjną konstrukcją, z podwyższoną środkową częścią ołtarzową. Wieńczy go dach z charakterystycznymi wieżyczkami. 

Stół ofiarny pierwotnie wspierał się na dwóch słupach soli kamiennej z kopalni soli w Bochni. Z uwagi na niszczący wpływ warunków atmosferycznych zostały one przekazane do kaplicy św. Kingi w kopalni w Bochni. Na ich miejscu umieszczono słupy wykonane z granitu strzegomskiego. Nad stołem ołtarzowym zawieszona jest kopia wizerunku kanonizacyjnego świętej Kingi, pędzla Józefy Kamińskiej. Obok ołtarza stoi kapliczka autorstwa Michała Gąsienicy Szostaka z  Zakopanego. 

W pomieszczeniach w dolnej kondygnacji znajduje się zakrystia, sala audiowizualna, sklep z pamiątkami, oraz sala pamięci Jana Pawła II, w której zgromadzono pamiątki związane z kanonizacją błogosławionej Kingi i wędrówkami po górach Karola Wojtyły z okresu, nim został wybrany papieżem.

Brama seklerska

Drugą budowlą, egzotyczną na Sądeckiej Ziemi, ale która na trwale wpisała się w pejzaż Starego Sącza i klasztoru klarysek, jest drewniana brama, ofiarowana przez Stowarzyszenie Światowego Związku Węgrów, dla upamiętnienia kanonizacji błogosławionej Kingi, sympatii dla narodu polskiego oraz dowodem żywotności historycznych związków personalnych i politycznych jakie łączyły i nadal łączą Węgry i Polskę. Brama wykonana została przez węgierskich Seklerów mieszkających w Rumunii w Siedmiogrodzie, który do 1920 roku był częścią państwa Węgierskiego. Ustawiona została przy murze klasztornym na styku Placu świętej Kingi i ulicy Bandurskiego, zwanej też Traktem świętej Kingi, prowadzącym wzdłuż murów klasztornych od źródełka z uważaną za cudowną, leczniczą wodę.

Brama zbudowana jest na wzór tradycyjnej siedmiogrodzkiej bramy ustawianej na wejściu do zagrody, często bogato zdobionej, z charakterystycznymi dla nie elementami: szeroką bramą jezdną, bocznymi przejściami pieszymi, nakrytą dwuspadowym dachem pokrytym gontem, pod którym znajduje się pomieszczenie gołębnika.

Bramę postawioną w Starym Sączu zdobią płaskorzeźby symbolizujące historyczne związki Węgier z Polską. W zwieńczeniu bramy, od strony Placu świętej Kingi, wykonane są  dwa wielkie drzeworyty przedstawiające Świętą. Kingę (Szenet Kinga) nad prawym przejściem, a po lewej stronie symbolicznie połączone herby Polski i Węgier. Na architrawie wyryty został napis „Święta Kinga Matka Narodu”.

Od strony ulicy Bandurskiego,  po lewej stronie znajduje się drzeworyt twarzy świętej Jadwigi Andegaweńskiej (szenet Hedvig) pochodzącej z Węgier królowej Polski, a po prawej stronie herb papieski. Między nimi, na architrawie wyryty jest ten sam napis, tylko w języku węgierskim. 

Na zewnętrznych słupach umieszone zostały napisy w języku polskim i węgierskim przedstawiające darczyńców: „Dar Siedmiogrodzkiego Stowarzyszenia Światowego Związku Węgrów na czele z Miklośem Patrubany'em dnia 16 czerwca 1999 roku. Wykonano - maj 1999 roku Siedmiogród”.

Oprócz Starego Sącza, podobną bramę siedmiogrodzcy seklerzy z miasta Sepsiszentgyőrgy podarowali w 2001 roku do Tarnowa, dla upamiętnienia pochodzącego z Tarnowa generała Józefa Bema, a w 2011 roku postawiona został trzecia podarowana przez samorząd węgierskiej miejscowości Csíkszentsimon, do Wsi Koszyce Wielkie w gminie Tarnów, po podpisaniu umowy o wzajemnej współpracy. 

Seklerzy

Seklerzy, nazywani też często po polsku Szeklerzy, którzy stworzyli bramę dla Starego Sącza, mieszkają w Siedmiogrodzie, czyli inaczej Transylwanii, najbardziej wysuniętym na wschód krańcu łuku Karpat. Bramy, które rzeźbili w drewnie, przedstawiają najczęściej historie i życie ludzi. Wykorzystywali głównie drewno dębowe, rzadziej drewno sosnowe. Technika wykonania nie odbiega od europejskiej techniki budownictwa drewnianego, ale same rzeźbione zdobienia: motywy roślinne, kwiaty, rozety, księżyc i gwiazdy, jako symbole świata Seklerów, są odbiciem innego świata. Elementem, który odróżnia bramę seklerska od podobnych budowanych w Siedmiogrodzie, jest gołębnik umieszczony pod dachem. Brama nie jest zamykana, tylko przymknięta. Tradycja Seklerów mówi, że nie może być zamykana, powinna być dostępna dla wszystkich: szczęśliwych i nieszczęśliwych. Często wyraża to napis wyryty na jej architrawie: "Pokój wchodzącym, błogosławieństwo wychodzącym".

Najstarsza zachowana brama seklerska na Węgrzech pochodzi  z 1673 roku z siedmiogrodzkiej gminy Mihaza i znajduje się w Muzeum Etnograficznym w Budapeszcie.

Nazwa ludu Seklerów, po węgiersku Székely, wywodzona bywa od węgierskiego szegély – „granica” i starowęgierskiego szegel – „strażnik granic”, co byłoby zgodne z funkcją spełnianą w przeszłości przez społeczność seklerską. Król węgierski Béla III obsadzał Seklerów na granicach swego państwa, głównie na terenach Transylwanii, na wschodnich rubieżach królestwa Węgier, które znajdują się w dzisiejszej Rumunii. Zajmowali się oni ochroną węgierskiej granicy, wykształcając na wzór wojskowy swoisty rodzaj organizacji plemiennej. 

Europa XII-XIII w. 1- Siedmiogórd (Transylwania) 

Odrębność kulturowa Seklerów dotrwała do naszych czasów. Na początku XX wieku stanowili oni zdecydowaną większość wśród zamieszkujących ten teren Rumunów, Sasów Siedmiogrodzkich, (potomków dawnych osadników niemieckich) i Kumanów.  Od czasu przyłączenia w 1920 roku Transylwanii do Rumunii liczba Seklerów, którzy przyznawali się do pochodzenia węgierskiego gwałtownie malała i na początku lat 90 tych oficjalnie było ich tylko kilka tysięcy. Zmiana układów politycznych pod koniec XX wieku spowodowała wśród tamtejszej ludności „powrót do korzeni”. Współczesne, oficjalne statystyki węgierskie podają, że na terenie Rumuńskiej Transylwanii mieszka obecnie 650 tysięcy ludności pochodzenia węgierskiego, przy 100 tysiącach Rumunów i innych mniejszości.