12. Węgierski dar

Rok 1999 był szczególnie ważny dla Starego Sącza, a także dla całej Polski. Podczas VII pielgrzymki Ojca Świętego Jana Pawła II do ojczyzny, jednym z najważniejszych punktów była kanonizacja księżnej krakowskiej, błogosławionej Kingi, córki węgierskiego króla Beli IV.  Msza kanonizacyjna, podczas której papież uroczyście ogłosił wpisanie jej do katalogu świętych, odbyła się w Starym Sączu 10 czerwca 1999 roku. Na kanonizacji, poza tłumem wiernych, były obecne siostry klaryski ze Starego Sącza, które specjalnie na tę okoliczność uzyskały pozwolenia wyjścia poza klauzurę. Przyniosły wtedy ze sobą szczególną relikwię – trumienkę zawierającą szczątki świętej księżnej.

Byli także przedstawiciele państwa i kościoła węgierskiego. Pozostały w Starym Sączu po tym wielkim święcie dwie materialne pamiątki: ołtarz papieski i brama seklerska.

Ołtarz papieski

Ołtarz papieski stojący na błoniach starosądeckich, wykonany według projektu architekta Zenona Andrzeja Remi z Zakopanego, wzniesiony został jako budowla tymczasowa, dla odprawienia przez papieża Jana Pawła II mszy świętej kanonizacyjnej świętej Kingi. Po zakończeniu uroczystości Rada Miasta Starego Sącza podjęła decyzję o pozostawieniu go na stałe i odpowiednim zagospodarowaniu terenów położonych wokół niego. Ołtarz jest drewnianą, dwukondygnacyjną konstrukcją, z podwyższoną środkową częścią ołtarzową. Wieńczy go dach z charakterystycznymi wieżyczkami. 

Stół ofiarny pierwotnie wspierał się na dwóch słupach soli kamiennej z kopalni soli w Bochni. Z uwagi na niszczący wpływ warunków atmosferycznych zostały one przekazane do kaplicy św. Kingi w kopalni w Bochni. Na ich miejscu umieszczono słupy wykonane z granitu strzegomskiego. Nad stołem ołtarzowym zawieszona jest kopia wizerunku kanonizacyjnego świętej Kingi, pędzla Józefy Kamińskiej. Obok ołtarza stoi kapliczka autorstwa Michała Gąsienicy Szostaka z  Zakopanego. 

W pomieszczeniach w dolnej kondygnacji znajduje się zakrystia, sala audiowizualna, sklep z pamiątkami, oraz sala pamięci Jana Pawła II, w której zgromadzono pamiątki związane z kanonizacją błogosławionej Kingi i wędrówkami po górach Karola Wojtyły z okresu, nim został wybrany papieżem.

Brama seklerska

Drugą budowlą, egzotyczną na Sądeckiej Ziemi, ale która na trwale wpisała się w pejzaż Starego Sącza i klasztoru klarysek, jest drewniana brama, ofiarowana przez Stowarzyszenie Światowego Związku Węgrów, dla upamiętnienia kanonizacji błogosławionej Kingi, sympatii dla narodu polskiego oraz dowodem żywotności historycznych związków personalnych i politycznych jakie łączyły i nadal łączą Węgry i Polskę. Brama wykonana została przez węgierskich Seklerów mieszkających w Rumunii w Siedmiogrodzie, który do 1920 roku był częścią państwa Węgierskiego. Ustawiona została przy murze klasztornym na styku Placu świętej Kingi i ulicy Bandurskiego, zwanej też Traktem świętej Kingi, prowadzącym wzdłuż murów klasztornych od źródełka z uważaną za cudowną, leczniczą wodę.

Brama zbudowana jest na wzór tradycyjnej siedmiogrodzkiej bramy ustawianej na wejściu do zagrody, często bogato zdobionej, z charakterystycznymi dla nie elementami: szeroką bramą jezdną, bocznymi przejściami pieszymi, nakrytą dwuspadowym dachem pokrytym gontem, pod którym znajduje się pomieszczenie gołębnika.

Bramę postawioną w Starym Sączu zdobią płaskorzeźby symbolizujące historyczne związki Węgier z Polską. W zwieńczeniu bramy, od strony Placu świętej Kingi, wykonane są  dwa wielkie drzeworyty przedstawiające Świętą. Kingę (Szenet Kinga) nad prawym przejściem, a po lewej stronie symbolicznie połączone herby Polski i Węgier. Na architrawie wyryty został napis „Święta Kinga Matka Narodu”.

Od strony ulicy Bandurskiego,  po lewej stronie znajduje się drzeworyt twarzy świętej Jadwigi Andegaweńskiej (szenet Hedvig) pochodzącej z Węgier królowej Polski, a po prawej stronie herb papieski. Między nimi, na architrawie wyryty jest ten sam napis, tylko w języku węgierskim. 

Na zewnętrznych słupach umieszone zostały napisy w języku polskim i węgierskim przedstawiające darczyńców: „Dar Siedmiogrodzkiego Stowarzyszenia Światowego Związku Węgrów na czele z Miklośem Patrubany'em dnia 16 czerwca 1999 roku. Wykonano - maj 1999 roku Siedmiogród”.

Oprócz Starego Sącza, podobną bramę siedmiogrodzcy seklerzy z miasta Sepsiszentgyőrgy podarowali w 2001 roku do Tarnowa, dla upamiętnienia pochodzącego z Tarnowa generała Józefa Bema, a w 2011 roku postawiona został trzecia podarowana przez samorząd węgierskiej miejscowości Csíkszentsimon, do Wsi Koszyce Wielkie w gminie Tarnów, po podpisaniu umowy o wzajemnej współpracy. 

Seklerzy

Seklerzy, nazywani też często po polsku Szeklerzy, którzy stworzyli bramę dla Starego Sącza, mieszkają w Siedmiogrodzie, czyli inaczej Transylwanii, najbardziej wysuniętym na wschód krańcu łuku Karpat. Bramy, które rzeźbili w drewnie, przedstawiają najczęściej historie i życie ludzi. Wykorzystywali głównie drewno dębowe, rzadziej drewno sosnowe. Technika wykonania nie odbiega od europejskiej techniki budownictwa drewnianego, ale same rzeźbione zdobienia: motywy roślinne, kwiaty, rozety, księżyc i gwiazdy, jako symbole świata Seklerów, są odbiciem innego świata. Elementem, który odróżnia bramę seklerska od podobnych budowanych w Siedmiogrodzie, jest gołębnik umieszczony pod dachem. Brama nie jest zamykana, tylko przymknięta. Tradycja Seklerów mówi, że nie może być zamykana, powinna być dostępna dla wszystkich: szczęśliwych i nieszczęśliwych. Często wyraża to napis wyryty na jej architrawie: "Pokój wchodzącym, błogosławieństwo wychodzącym".

Najstarsza zachowana brama seklerska na Węgrzech pochodzi  z 1673 roku z siedmiogrodzkiej gminy Mihaza i znajduje się w Muzeum Etnograficznym w Budapeszcie.

Nazwa ludu Seklerów, po węgiersku Székely, wywodzona bywa od węgierskiego szegély – „granica” i starowęgierskiego szegel – „strażnik granic”, co byłoby zgodne z funkcją spełnianą w przeszłości przez społeczność seklerską. Król węgierski Béla III obsadzał Seklerów na granicach swego państwa, głównie na terenach Transylwanii, na wschodnich rubieżach królestwa Węgier, które znajdują się w dzisiejszej Rumunii. Zajmowali się oni ochroną węgierskiej granicy, wykształcając na wzór wojskowy swoisty rodzaj organizacji plemiennej. 

Europa XII-XIII w. 1- Siedmiogórd (Transylwania) 

Odrębność kulturowa Seklerów dotrwała do naszych czasów. Na początku XX wieku stanowili oni zdecydowaną większość wśród zamieszkujących ten teren Rumunów, Sasów Siedmiogrodzkich, (potomków dawnych osadników niemieckich) i Kumanów.  Od czasu przyłączenia w 1920 roku Transylwanii do Rumunii liczba Seklerów, którzy przyznawali się do pochodzenia węgierskiego gwałtownie malała i na początku lat 90 tych oficjalnie było ich tylko kilka tysięcy. Zmiana układów politycznych pod koniec XX wieku spowodowała wśród tamtejszej ludności „powrót do korzeni”. Współczesne, oficjalne statystyki węgierskie podają, że na terenie Rumuńskiej Transylwanii mieszka obecnie 650 tysięcy ludności pochodzenia węgierskiego, przy 100 tysiącach Rumunów i innych mniejszości.